EEN TECHNISCH-ADMINISTRATIEVE INFRASTRUCTUUR OM WAARDECREATIE IN CIRCULAIRE NETWERKEN TE BEHEREN EN VERDELEN

Deze Community of Practice (CoP) – een multidisciplinaire open leerruimte – was anders dan alle andere projecten die ik tot dusver heb gedaan. Deze keer onderzochten we geen circulair probleem, maar gingen we op zoek naar een oplossing: een platform voor circulaire bedrijfsnetwerken met als doel om de circulaire economie te stimuleren. Dit klinkt misschien makkelijk, maar dat was het niet!

In een circulaire economie worden producten niet langer verkocht, maar er wordt gemeenschappelijk een dienst aangeboden door een heel circulaire service (CISE) netwerk. Het netwerk bestaat uit alle partijen uit de waardeketen die betrokken zijn bij het functioneren van het product. Dit vereist een hoge mate van samenwerking en coördinatie met hoge administratieve kosten als gevolg. Dit vereist bovendien transparantie en vertrouwen binnen het netwerk. Bedrijfsmodellen waarin samenwerking en transparantie voorop staan, staan haaks op de bedrijfslogica zoals we die gewend zijn.

Samenwerking en transparantie staan haaks op de bedrijfslogica die we gewend zijn.

Recente technologische ontwikkelingen, zoals Distributed Ledger Techonologie (DLT) kunnen nuttig zijn voor circulaire doeleinden zoals het coördineren van transacties, het volgen van het producten over hun gehele levenscyclus, het automatisch uitvoeren van betalingen en het bieden van vertrouwen binnen het netwerk. Echter, reguliere database technieken kunnen volstaan als (1) de services niet direct aan het product wordt uitgevoerd, maar door een tussenpersoon of als (2) er geen grote hoeveelheid aan kleine betalingen verdeeld hoeven te worden over een groot aantal netwerk-deelnemers.

Het startpunt van de CoP was een ‘proof-of-concept’, ontwikkeld door Rabobank, dat de betaaladministratie van ‘pay-per-use’ bedrijfsmodellen automatiseert, zoals auto’s (betaal per km) en melkrobots (betaal per liter). Dit concept paste goed bij Bundles, een circulair bedrijf dat de service van ‘schone was’ aanbiedt door een duurzame wasmachine te plaatsen en vervolgens een prijs per wasbeurt in rekening brengt. Om dit te kunnen doen en zijn bedrijf te laten groeien, heeft Bundles nieuwe financiële structuren en administratieve middelen nodig.

Naast de basisfunctionaliteit van een geautomatiseerd betaalsysteem voor het gebruik van de wasmachine, heeft de community of practice het platform doorontwikkeld, tot het CISE Platform. De volgende functionaliteiten zijn toegevoegd:

1. De automatische distributie van gebruiksfees (bijv. per wasbeurt) aan het CISE-netwerk ter compensatie voor het onderhouden van het product. Dit maakt het mogelijk voor de dienstverleners om het product gezamenlijk te onderhouden zonder tussenkomst van een coördinerende centrale partij.
2. Een transparant register met informatie over de kasstromen van een specifiek product. Dit maakt een heldere scheiding van rechten en plichten, met betrekking tot aansprakelijkheid op onderpand en kasstromen, mogelijk.
3. Microbetalingen: de mogelijkheid om betalingen kleiner dan € 0,01 tegen lage kosten uit te voeren. Dit maakt grote hoeveelheden van kleine transacties mogelijk en betaalbaar.
4. Een open platform voor iedereen die bij wil dragen aan een circulaire economie. Dit stimuleert concurrentie en werkt prijs verlagend.
5. Bezit en onderhoud van het platform is in handen van de deelnemers in het CISE-netwerk. Dit zorgt ervoor dat de opbrengsten uit het platform zo efficiënt mogelijk verdeeld worden en het platform zelf niet functioneert als inkomstenbron, maar inkomsten vooral worden gegenereerd door circulaire bedrijvigheid.
6. De mogelijkheid om producten en innovaties gezamenlijk te (crowd-)financieren met alle deelnemers in het netwerk, inclusief eindgebruikers. Aflossingen en opbrengsten worden bepaald door de life-cycle performance van het product, waardoor nieuwe typen financiële producten ontstaan.
7. Een governance structuur voor het platform in de vorm van een Code of Conduct. Dit zijn onder meer regels voor: (a) de toetreding tot het platform, (b) de rechten en plichten met betrekking tot het beheer van het platform (en bijbehorende rechtspersoon), (c) besluitvormingsprocessen en (d) het bestuursmodel.

De technische infrastructuur die we hebben ontwikkeld is bedoeld voor het opschalen van circulaire initiatieven. Het onderhoud van de infrastructuur zou daarom geen winst op moeten leveren maar uit de circulaire bedrijfsactiviteiten moeten komen. Essentieel is dat het CISE Platform open-source, zonder winstoogmerk en in gemeenschappelijk beheer is.

Vanwege de experimentele fase waarin we ons bevinden hebben we gekozen voor een private en permissioned DLT systeem. Hoewel het platform per definitie prikkels voor circulariteit in zich draagt, zijn minimale voorwaarden voor toegang vereist om het circulaire karakter van het platform te waarborgen. Daarnaast waren sub-optimale technische ontwerpkeuzes nodig om privacy te garanderen. Een roadmap om tot het optimale ontwerp te komen wordt ontwikkeld. Onze keuzes omtrent het technisch ontwerp en toekomstvisie zijn uitgebreid beschreven in het white paper.

Hoge kosten voor implementatie en onderhoud zijn een algemeen probleem bij dit soort projecten. Daarnaast is de haalbaarheid van het project nog onzeker, aangezien dat afhankelijk is van brede adaptatie. Bovendien, is diepe expertise op het gebied van software architectuur nodig om gedegen inschatting te kunnen doen van de ontwikkelingsrisico’s.

Desondanks geloven wij in de grote potentie dat het platform in zich heeft om de circulaire economie dichterbij te brengen. Om dit potentieel te benutten is enorme inspanning, toewijding en samenwerking vereist. Wij hebben de eerste stappen gezet, maar er ligt nog een lange weg voor ons. Brede ondersteuning van het platform is cruciaal voor het succes. Wij nodigen daarom iedereen uit die deel uit wil maken van de circulaire economie om zich bij ons netwerk aan te sluiten en bij te dragen aan de verdere ontwikkeling.

Download hier het white paper.

Voor meer informatie, neem contact met Elisa Achterberg via e.achterberg@uu.nl.